Teyemmümü Mubah Kılan Sebepler
1- Abdest veya gusletmek için su bulamamak: Hanefi mezhebine göre, kesinlikle su bulamamak, yeteri kadar su bulmama hissine kapılmak, suya giden yolda herhangi bir tehlikenin olmasından korkmak veya suyun bir mil (yaklaşık 2 km.) mesafeden uzak olması gibi durumlarda teyemmüm alınır. Güvenli olmak şartıyla, dört yüz adımlık bir mesafe içinde suyun aranması vacibtir.
Şafi mezhebine göre, şayet çevresinde su bulamayacağına emn ise suyu aramaksızın teyemmüm edebilir. Suyun bulunması konusunda zan ve tereddüt içinde bulundursa, bulunduğu yerde suyu araştırır. Bir ok'un varabileceği azami nokta 300-400 m. sınırları içerisinnde suyu araştırır. Bu çevre içinde su bulamazsa teyemmüm eder. Yakın bir mesafe içerisinde suyu bulacağından emin olursa suyu araması gerekir. Bu mezhebe göre, bir kimse kendisine yetmeyecek kadar bir su bulsa onu kullanması vaciptir. Su bittikten sonra da teyemmüm eder.
2- Suyu kullanma gücünü bulamamak: Suyun varlığından habersiz olan veya herhangi bir sebepten dolayı, suyla abdest almaya gücü olmayan ve kendisine abdest aldıracak bir yardımcı ve bir yakını bulunmayan kimsenin ittifakla teyemmüm etmesi caizdir.
3- Hali hazırda ve gelecekte suya ihtiyaç duymak: Hanefi ve Şafii mezheblerine göre, yanındaki suyu kullandığı takdirde, kendisinin veya yol arkadaşının veya beraberinde bulunduğu hayvanın susuz kalacağından endişe duyan kimse, teyemmüm alabilir.
4- Suyu arayacak olursa malın telef olmasından kormak: Hanefi ve Şafii mezheblerine göre, kişi; düşman veya yırtıcı hayvan korkusuyla, bineğinden inip su ile abdest alamıyor veya yaya olduğu halde canına ve malına bir zarar geleceğinden korkuyorsa teyemmüm alabilir ve bu durumda suyu aramaya da gerek yoktur. Aynı şekilde, yılan ve yangın korkusu, suyun yanında bulunan zorba veya hırsızın korkusuyla da teyemmüm alınabilir.
5- Suyun aşırı derecede soğuk olması: Hanefi mezhebine göre, soğuk suyla gusül yaptığı takdirde öleceğinden ve hastalanacağından korkan ve suyu da o anda ısıtma imkanı bulamayan kimse teyemmüm alabilir. Böyle bir kimsede hamam parası veya suyu ısıtacak bir bedel bulunmaması şarttır. Çünü ancak böyle bir kişi hakkında sözü edilen tehlike söz konusudur. Küçük hades sahibinin (küçük abdesti bozulan) ise sahih olan görüşe göre, soğuk dolayısıyla teyemmüm etmesi caiz değildir.
Şafii mezhebine göre ise vakit içinde suyu ısıtma imkânı kalmazsa veya bir organın zarar görmesinden korkarsa teyemmüm etmesi mubahtır.
Hastalık ya da soğuk sebebiyle teyemmüm eden bir kimse, Şafii mezhebine göre namazını kaza eder, Hanefi mezhebine göre ise kaza etmesi gerekmez.
6- Kuyuda bulunan suya ulaşamamak: Hanefi ve Şafii mezheblerine göre, suyu kullanabilecek imkân olmakla birlikte, kendisine su verecek kişi yahut ip ve kova gibi su çekme aletini bulamayan bir kimse, vaktin çıkmasından korkacak olursa teyemmüm edebilir. Çünkü böyle bir kiş, suyu bulamayan kişi durumundadır.
7- Namaz vaktinin çıkmasından korkmak: Hanefi uleması, vaktin çıkmasından korkmak halinde, aşağıdaki durumlarda teyemmümü caiz görmüşlerdir:
a) Cünüp dahi olsa cenaze namazının geçmesinden yahut abdest almaya kalkışacak olursa, cenaze namazını kıldıran imamın namazı bitirmesinden korkmak gibi bir sebeple, bayram namazının geçmesinden korkulması halinde, su bulamamak söz konusu olacağından, teyemmüm edebilir.
b) Su olmadığı için Küsuf namazının ve farz namazların sünnetlerinin geçeceğinden korkarsa ve abdest alacak olduğu takdirde, vaktin geçeceğinden korkacak şekilde geciktirmiş olduğu sabah namazının sünneti için dahi olsa teyemmüm alabilir.
Cuma namazı, diğer farz namazlar ve vitir namazı için vaktin çıkmasından korktuğu takdirde teyemmüm sahih değildir.
Şafii mezhebine göre, namaz vaktinin çıkmasından korkmak sebebiyle teyemmüm caiz değildir.
8- Hastalık veya iyileşmenin gecikmesi: Hanefi ve Şafii mezheblerine göre, bir hastalık veya yaradan dolayı mevcut suyu kullanamamak, su kullanıldığı takdirde, hastalığın artacağından veya yaranın zor iyileşeceğinden korkulur ve bu durum tecrübe ya da müslüman bir doktor tarafından (Şafii mezhebine göre, doktorun müslüman olması şart değildir.) teşhis ile sabitse teyemmüm alınır. Suyun varlığından habersiz olan veya herhangi bir sebepten dolayı, suyla abdest almaya gücü olmayan ve kendisine abdest aldıracak bir yardımcı ve bir yakını bulunmayan kimse teyemmüm edebilir. (Durrü'l-Muhtar, 1/214; Meraki'l-Felah, 19; Muğni'l-Muhtac, 1/106-188; el-Mühezzeb, 1/34)
Kaynak: Büyük İslam İlmihali
Muelif: Seyda Muhammed Konyevi (k.s) Hazretleri
