Hakka Davet - Zekat Kimlere Verilmez?

Zekât Kimlere Verilmez?
Hanefi ve Şafii mezheblerine göre, kendilerine zekât verilemeyen kimseler şunlardır:

Müslüman olmayan kimseler: Zekât, yalnız müslümana farz olduğu gibi, ondan faydalanmak da yalnız müslümanın hakkıdır. Müslüman olmayan kimseye zekât verilmez. Verilirse caiz olmaz. Çünkü Zekât, İslâm'ın şartlarından birisidir. İslâm'ı ve şartlarını kabul etmeyen kimse, zekât vermekle yükümlü olmadığı gibi, verilen zekâtı da alamaz.
İnsanın bakmakla yükümlü olduğu yakın akrabalar: İnsanın bakmakla yükümlü olduğu anne, baba, büyük anne babalar, erkek ve kız çocuklar ile bunların çocukları ve torunlarına zekât verimez. Çünkü insan kendi neslinin üstü ve altı kabul edilen bütün büyük ve küçüklere bakmak ve zaruri ihtiyaçlarını karşılamak zorundadır.
Karı-Kocalar: İnsanın hanımı da kendisinin bakmakla yüküml olduğu kimselerdendnir. Bunun için erkeğin, kendi hanımına zekât vermesi caiz değildir. Çünkü insanın kendi hanımına zekât vermesi, kendi kendine zekât vermesi anlamındadır. İmam-ı Âzam'a göre, hanımın da fakir olan kocasına zekât vermesi caiz değildir. Fakat Ebu Yusuf, İmam Muhammed ve İmam-ı Şafii'ye göre, kadının fakir kocasına zekât vermesi caizdir. (el-Bedayi, 2/40)
Zenginler: Zenginler, dini yönden varlıklı kabul edilen kimselerdir. Bunlara da zekât verilmez. Çünkü zekât vermenin gayesi, ihtiyaç sahiplerini, bu ihtiyaçlarından kurtarmaktır. Bunun için zengine zekât vermek, zekatlık malı haksız yere harcamak anlamındadır. Bu sebeple, zengine zekât vermek caiz değildir.

Şafii mezhebine göre, bu dört gurupta belirtilen kimselere zekât verilemeyeceği gibi, iş sahası bulunduğu ve çalışabilecek güce sahip olduğu halde muhtaç duruma düşen kimseye de zekât verilmez. Zira bu, çalışmamayı, başkasının malı ile geçinme alışkanlığını ve başkasına yük olmayı aşılar.

Haşimoğullarına (Seyyidlere) zekât verilir mi?
Hanefi ve Şafii mezheblerine göre, Haşimoğulları ile bunların azatlılarına zekât verilmeyeceği gibi öşür, adak ve kefaret gibi şeyler de verilmez. Haşimoğullarınun şeref ve kıymeti, böyle bir şeyi kabul etmekten beridir. Bunlara ancak bir kısım ikram ve hediye şekli ile sadaka verilebilir.

Haşimoğullarından maksat, Hz. Peygamber sallallâhu aleyhi vesellemin amcaları Hz. Abbas ile Haris'in evlat ve torunlarından ve Hz. Ali ile kardeşleri Akil ve Cafer radıyall3ahu anhumun neslinden gelenlerdir. Bu şahısların ihtiyaçlarına göre, hazineden pay vardır. Bazı âlimlere göre, bu payları almadıkları takdirde, ihtiyaçtan kurtulmaları için zarurete binaen zekât vermek caizdir. (Keşşafü'l-Kına, 2/339; Mecmau'l-Enhur, 1/224)

Yıl Dolmadan Önce Zekât Verilir mi?
Nisaba malik olan bir kimsenin, zekâtını yılı dolmadan önce, kendi isteği ile vermesi caizdir. Nitekim Hz. Ali radıyallâhu anhudan rivayet edildiğine göre, Hz. Abbas radıyallâhu anhu, Hz. Peygamber sallallâhu aleyhi veselleme vakti gelmeden önce malının zekâtını peşin ödemeyi sormuş. Hz. Peygamber sallallâhu aleyhi vesellem bu konuda ona ruhsat vermiştir. (Ebu Davud, Tirmizi, İbn Mace)

Vakti gelmeden önce yıl içerisinde verilen zekâtlar, hesap edilerek, yılsonunda, vakti girince verilmesi gerekli olan zekât miktarından düşürülür. (Fethu'l-Kadir, 1/516; el-Mühezzeb, 1/166)

Kaynak: Büyük İslâm İlmihali
Müellif: Seyda Muhammed Konyevi (k.s) Hazretleri