Haccın Rükûnları
Haccın başlıca iki rüknu vardır: 
1- Ziyaret tavafı.
2- Arafat'ta vakfe, Haccın sahih olabilmesi için bu rükünleri usulüne uygun ve zamanında yapmak gerekir. Hz. Peygamber sallallâhu aleyhi vesellem hadis-i şerifte şöyle buyurmuştur: "Hac, Arafat'tır." (Buhari, Müslim, İbn Mace, Nesai) 

1- ZİYARET TAVAFI
Kurban kesme, tıraş olma veya saçları bir miktar kısalttıktan sonra, Mekke'ye gelindiğinde yapılan tavafa, Ziyaret Tavafı denir. Bu tavaf, hacda farzdır.

Ziyaret Tavafının Şartları
Ziyaret tavafının şartları dört tanedir:
1- İhram ve vakfe yaptıktan sonra başlamak.
2- Belirlenmiş olan vakitte tavaf yapmak. Hanefi ve Maliki mezheplerine göre, bayramın birinci fünü fecr-i sadıktan sonra yapılır. (Şafii ve Hanbeli mezheplerine göre, Arefe'yi Bayram'a bağlayan gece yarısından sonra da olur.) 
3- Niyet etmek.
4- Tavafın Kâbe'nin etrafında yapılması. Yani, Mescid-i Haramın içinde ve Beyt'in etrafında dolaşmaktır. Çünkü ayet-i kerimede şöyle buyrulmuştur: "Kâbe'yi tavaf edin." (Al-i İmran; 97) 

Tavaf Çeşitleri
Yedi çeşit tavaf vardır:
1- Kudüm Tavafı
2- Ziyaret Tavafı
3- Veda Tavafı
4- Umre Tavafı
5- Nezir Tavafı 
6- Mescid-i Haram Tavafı
7- Sünnet tavafı. 

Tavafın Rükunları
Hanefi mezhebine göre, ister kendi fiiliyle olsun, ister başkasının fiiliyle olsun, Kâbe'nin etrafında (her bir dönüş olan) şavtları yerine getirmektir. Tavafın şartları yedi tanedir. Hanefi mezhebine göre ilk dört şavf farz, son üç şavt ise vaciptir. Fakat cumhur ulema, hepsinin farz olduğunu söylemişlerdir. 

Tavafın Vacipleri:
Yapılan tavaf ister farz olsun, ister vacip olsun, isterse nafile olsun, o tavafın vacipleri sekiz tanedir: 
1- Sol omuz Kâbe istikametinden şaşmamalıdır. 
2- Yedi şavtı tamamlamak (Hanefi mezhebine göre ilk dört şavt farz, yediye tamamlamak ise vaciptir.)
3- Cünüplükten, abdestsizlikten, hayız ve nifastan temizlenmek. Hanefi mezhebine göre, hakiki necaseti elbiseden temizlemek sünnettir. Diğer üç imama göre, hakiki necaseti elbiseden temizlemek şarttır.
4- Avret mahalini örtmek. Diğer üç mezhebe göre vacip değil şarttır. 
5- Haceru'l Esved'in hizasından tavafa başlamak. Şafii ve Hanbeli mezheplerine göre vacip değil şarttır. 
6- Tavafın, Kâbe'nin ve Hicri İsmail'ın dışında olması. Diğer üç mezhebe göre farzdır. 
7- Yürümeye kudreti olan kimsenin (Hanefi, Maliki ve Hanbeli mezheplerine göre) yürüyerek yapması. Eğer binekli olark yapılırsa bir koyun kurban etmesi gerekir. Şafii mezhebine göre, yürüyerek tavaf yapmak sünnettir. Binekli yapılırsa da bir şey lazım gelmez.
8- Tavaf namazı. Her yedi şavttan sonra, iki rekât tavaf namazı kılmak (Hanefi ve Maliki mezheplerine göre) vaciptir. (Şafii ve Hanbeli mezheplerine göre sünnettir. 

Tavafın Sünnetleri: 

2- ARAFAT'TA VAKFEDE BULUNMAK
Arafat vakfesi, Zilhicce ayının 9. günü zeval vaktinde başlayıp, zilhicce ayının 10. günü şafak sökümüne kadar, Arafat bölgesinde bulunmaktır. Arafat'ta vakfe, haccın en önemli rüknüdür.

Âlimler, Arafat'ta vakfe yapmanın, haccın aslı olduğu hususunda birleşmişlerdir. Yani hac, Arafat'ta vakfe demektir. Dolayısıyla Arafat'ta vakfe yapmanın zorunlu olduğu ve onsuz haccın tamam olmayacağı konusunda ittifak edilmiştir. Bunu yerine getirmeyen kimse gelecek yıl hac yapmak durumundadır. Çoğunluğun görüşüne göre de kurban kesmek zorundadır. 

Vakfenin yeri, bütün Arafat'tır. Müstehab olan, haccın, yüzünü kıbleye dönmüş olarak, Rahmet Dağı'nın (Cebel-i Rahme) eteklerine yayılı durumdaki büyük taşların yanında vakfesini yapmasıdır. 

Arafat'ta Vakfenin Şartları

Arafat'ta Vakfenin Zamanı: Hanefi ve Şafii mezheplerinin ittifakına göre, vakfenin vakti Arefe günü öğleden sonra başlar. Bayram gününün fecr-i sadıkına kadar devam eder. Kim, bu vaktin dışında vakfe yaparsa, o kimsenin vakfesi, caiz değildir. 

Arafat dağında az bir zaman durmakla rükün yerine gelmiş olur. Oturarak veya ayakta durarak, uyumuş halde veya bayılmış durumda bile vakfe caizdir. 

Vakfenin vacip olduğu zaman, öğleden sonra, güneş batıncaya kadardır. Geceyle gündüzü birleştirip (akşam vaktinin girmesini bekleyip) çok kısa bir süre dahi olsa arada kalmak, kâfidir. Hanefi mezhebine göre, bir kimse güneş batmadan önce oradan ayrılırsa o kimsenin bir koyun kurban etmesi vaciptir. 

Şafii mezhebine göre, geceyle gündüzü birleştirmek sünnettir. (Hanefi mezhebinin ihtilafından kurtulmak için bir kurban kesmek müstehaptır.) İmam Malik'e göre, bir kimse güneş batmadan önce oradan ayrılırsa haccı fasit olur.

Vakfenin Miktarı: Âlimler, Arafat topraklarının herhangi bir parçasında, bir an bile vakfe yapmanın yeterli olacağı hususunda ittifak etmişlerdir. 

Vakfe esnasında, abdestli olmak, avret mahallinin örtülmesi, kıbleye yönelme ve niyet şart değildir, bu hususta ihtilaf yoktur. Buna göre, Arafat'ta vakfe yapan kimse, abdestsiz, cünüp, hayız ve nifas hallerinde olabilir. İbn-i Münzir bu hususta demiştir ki: "Kendisinden istifade ettiğimiz bütün âlimler, Arafat'ta taharetli olmadığı halde vakfe yapan kimsenin haccının sahih olacağı ve bu yüzden herhangi bir ceza gerekmeyeceği hususunda ittifak etmişlerdir." Fakat vakfe yapan kimsenin temiz olması müstehabtır. 

Kaynak: Büyük İslam İlmihali
Müellif: Seyda Muhammed Konyevi (k.s) Hazretleri