Hakka Davet - Hac ve Umre Nasıl Yapılır?

Hac ve Umre Nasıl Yapılır?
Hac ve Umre'ye dair meseleler çeşitli ve teferruatlı olduğundan, evvela kısaca Hac ve Umrenin nasıl yapıldığını izah edelim. (Daha sonra, bunları tek tek ele alıp hükümleri ile beraber izah edeceğiz.

a) Hac ve umre menâsikine ihrama girerek başlanır. (Zamanımızda çoğunlukla uçakla Hacca veya Umre'ye gidildiği için bu hazırlıkların yola çıkmadan önce yapılması daha uygun olur.) İhrama girmeden önce tırnaklar kesilir, koltuk altı ve kasık kılları temizlenir, gerekiyorsa saç ve sakal tıraşı olup bıyıklar kısaltılır. Mümkünse gusledilir ve abdest alınır. Gusül, abdestten efdaldir. Su yoksa veya kullanılamıyorsa, teyemmüm yapılmaz; çünkü bu abdest ve gusül, beden temizliği içindir. Bu sebeple, abdestli olanlara ve özel hallerinde bulunan kadınloara da sünnettir.

Bu ön hazırlıkların ardından; erkekler, üzerlerindeki bütün giysileri çıkarıp izâr ve ridâ denilen iki parça ihram örtüsünü, usulüne uygun bir şekilde bağlarlar. Başları açık, ayakları çıplaktır. Ancak ayaklarına, topukları ve üzerleri açık ayakkabı veya terlik giyebilirler.

Kadınlar, normal elbise ve kıyafetleri ile ihrama girerler. Onların; her türlü giyim eşyası, kapalı ayakkabı, çorap ve eldiven giymelerinde bir sakınca yoktur. Yalnızca yüzlerini örtmemeleri gerekir.

Sünnet üzere, iki rekât nafile namaz kıldıktan sonra, niyet edilir ve telbiye getirilir. Böylece niyet ve telbiyenin yapılmasıyla ihrama girilmiş ve ihram yasakları başlamış olur. Telbiye, tekbir, tehlil ve salavât-ı şerife söyleyerek Kâbe'ye doğru gidilir.

Mekke'de kalınacak mekâna yerleşip mümkünse boy abdesti veya en azından abdest alındıktan sonra, yine telbiye söylenerek Harem-i Şerif'e gidilir. Beytullah görülünce (artık lebliye bırakılıp) tekbir ve tehlîl getirip dua edilir. Beytullah'ı ziyarete, Hacerul Esved'i mümkünse iki elini koyup öperek, imkan yoksa uzaktan selamlayarak (istilam) başlanır. O anda farz bir namaz kılınmıyorsa niyet edilerek tavafa başlanır.

b) Hangi hac çeşidine niyet edildi ise tatbikat da buna göre değişir. Buna göre; İfrad haccı yapan kişinin ilk tavafı "kudüm tavafı"dır; temettu ve kırân haccı yapacak kişinin ise "umre tavafı" yapması gerekir.

Temettu ve kırân haccında, umre tavafından sonra, umrenin sa'yi yapılacağı için tavafta "ıztıbâ ve remel" yapılır. İfrad haccında ise şayet hac sa'yi, kudüm tavafından sonra yapılacaksa, tavafta "ıztıbâ ve remel" yapılır; aksi halde yapılmaz. Müsait ise Makam-ı İbrâhim'in arkasında, orada yer yoksa, uygun başka bir yerde tavaf namazı kılınıp dua edilir. Ardından tekrar Hacer-ül Esved öpülür veya selamlanır. Bundan sonra, temettu ve kırân haccı yapanlar, umre sa'yini; ifrad haccı yapanlar ise isterlerse hac sa'yini yaparlar. Mekke'de kaldığı süre içinde kişi istediği kadar Kâbe'yi tavaf edebilir.

İfrad haccı yapanlar, hac sa'yini ister yapsınlar ister yapmasınlar tıraş olmazlar ve ihramdan çıkmazlar, ihramlı olarak kalırlar.

Temettu haccı yapanlar, mîkatta sadece umreye niyet ettikleri için umrenin sa'yi tamamlanınca, tıraş olup ihramdan çıkarlar. Tekrar hac için ihrama girinceye kadar, Mekke'de ihramsız kalırlar. Zilhicce'nin sekizinci günü (terviye) veya isterlerse daha önce, hac için tekrar ihrama girerler. Hac için ihrama girdikten sonra yapacakları nafile bir tavafı takiben, isterlerse hac sa'yini Arafat'a çıkmadan önce yapabilirler. Bu takdirde, ziyaret tavafından sonra sa'y yapmazlar.

Kırân haccı yapanlar, ihrama girerken hacca da niyet ettikleri için umre sa'yinden sonra tıraş olmazlar ve ihramdan çıkmazlar. Bunlar, umre sa'yi bitince, gerekiyorsa biraz dinlendikten sonra, ayrıca kudüm tavafı yaparak tavaf namazını kılarlar. Hac sa'yini, bu kudün tavafının arkasından veya ziyaret tavafından sonra yapabilirler. Peşinden sa'y yapılacak tavafta, ıztıbâ ve ilk üç şavtta remel yapılır.

c) İster ifrad, ister temettu, isterse kıran haccı yapsınlar, bütün haccedenler, terviye günü Mekke'den ayrılıp Mina'ya veya Arafat'a giderler.

Hac Menâsikinin Tatbik Edildiği Günler
Hac menâsiki, Zilhicce 8 ila 13. günleri arasındaki altı gün içinde tatbik edilir. Bu günlerde yapılan menâsik kısaca şöyledir:

Terviye Günü (8 Zilhicce): Hangi Hac çeşidini yaparsa yapsın bütün haccedenler, tervihe günü sabah namazından itibaren Mina'ya veya Arafat'a giderler. Terviye günü öğle namazından, Arefe günü sabah namazına kadar, beş vakit namazı Mina'da kılmak ve geceyi orada geçirip güneş doğduktan sonra Arafat'a hareket etmek sünnettir.
Arefe günü (9 Zilhicce): Arafat'a zeval vaktine kadar dinlenilir ve ibadetle meşgul olunur. Zeval vaktinden sonra, mümkünse gusledilir. Öğle ve ikindi namazları cem-i takdîm ile kılındıktan sonra, vakfe yapılır. Arefe günü; telbiye istiğgar, Kur'an-ı Kerim tilaveti ile değerlendirilir. Hz. Peygamber sallallâhu aleyhi vesellem şöyle buyurmuştur: "Bugün, gözüne, kulağına ve diline sahip olanın, geçmiş günahları bağışlanır." (Müsned, I, 329, 356) Güneş battıktan sonra akşam namazı kılınmadan Arafat'tan Müzdelife'ye intikal başlar. Akşam ve yatsı namazları, yatsı vakti girdikten sonra Müzdelife'de cem'-i tehir ile kılınır. Bayram gecesi burada ibadet ve istirahatle geçirilir. Şeytan Taşamada kullanmak için yeteri kadar taş toplanır.
Bayramın ilk günü (Yevm-i Nahr; 10 Zilhicce):

Sabah namazı vakti girince Müzdelife'de kılınır. Namazdan sonra tan yeri ağarıncaya kadar vakfe yapılır. Dua, niyaz ve istiğfar edilir. Gün ağarınca güneş doğmadan Mina'ya hareket edilir.
Mina'daki kalınacak yere yerleştikten sonra Akabe Cemresi'ne gidilir. Her bir cemreye yedi taş atılır. İlk taşın atılmasıyla telbiye sona erer.
Şeytan taşlamadan önce kurban kesilir veya vekil yolu ile kestirilir. Temettu' ve kırân haccı yapanların şükür kurbanı kesmleri vâciptir. İfrad haccı yapanların ise kurban kesmeleri gererkmez; isterlerse nafile olarak kesebilirler.
Bundan sonra saç tıraşı olunup ihramdan çıkılır. İhramdan çıkılınca cinsi münasebet dışındaki tüm ihram yasakları kalkar. Bu konudaki yasak ancak ziyaret tavafı yapınca ortadan kalkar. Haccedenler birbirlerini tıraş edebilirler. Ancak tıraşı yapacak kişinin (tıraş olup) ihramdan çıkmış olması gerekir.
Aynı gün, mümkünse Mekke'ye gidilerek ziyaret tavafı yapılır. Daha önce hac sa'yini yapmamış olanlar, ziyaret tavafından sonra, hac sa'yini de yaparlar. Ziyaret tavafının Bayramın ilk günü yapılması efdaldir. O gün yapılamazsa en geç Bayramın 3. günü güneş batmadan önce yapılması Ebû Hanîfe'ye göre vâcip, diğer müctehidlere göre ise sünnettir.
Ziyaret tavafı, Bayramın ilk günlerinde yapılmışsa tavaftan sonra, tekrar Mina'ya dönerek şeytan taşlama günlerinde Mina'da ikamet etmek, Hanefîlere göre sünnet, diğer üç mezhebe göre ise vâciptir.

4. Bayramın 2, 3 ve 4. günleri (11, 12 ve 13 Zilhicce):
a) Bayramın 2. ve 3. Günleri de zeval vaktinden sonra, sırayla Küçük, Orta ve Büyük Şeytan (Akabe) cemrelerinden yedişer taş atılır. Küçük ve Orta cemrelere taş attıktan sonra, müsait bir yerde dua edilir. Akabe Cemresi'ni taşlayan kişi ise beklemeksizin oradan ayrılır. Bu iki gün, zevalden önce şeytan taşlama yapılmaz. Öğledn sonra taşlamak daha efdaldir.
b) 4. gün tan yeri ağarmayan başlamadan Mina'dan ayrılmamış olanların o gün de her üç cemreye yedişer taş atmaları gerekir. Tan yeri ağarmadan önce ayrılırlarsa şeytan taşlamaları gerkemez. Bunların 3. Günü, henüz güneş batmadan Mina sınırlar dışına çıkmaları sünnet; güneş battıktan sonra ayrılmaları mekruhtur. Ancak İmam-ı Azam'a göre, 4. gün taşların fecr-i sâdıktan itibaren zevalden önce atılması da câizdir. 4. gün taşlar atıldıktan sonra Mina'dan Mekke'ye geçilir.
c) Âfâkilerin, yani Harem-i Şerif sınırları dışında oturanların, Mekke'den ayrılmadan önce vedâ tavafı yapmaları vacibtir. Veda tavafından sonra
Sonra zemzem kuyusuna gelerek (imkan yoksa sadece) suyundan içilir, bir miktar da bedene ve başa dökülür. Ardında şöyle dua edilir:
اَلَّلهُمَّ اِنِّي عِلْماً نافعا ورزقا واسعا وشفا ء كل داء وسقم
"Allahumme innî es'eluke'ilmen nafi'an ve rizkan vasi'an ve şifaen minkulli dâin ve sekamin." (Allah'ım! Senden; faydalı ilim, geniş rızık ve her türlü dert ve hastalıktan şifa dilerim.)

Zemzem suyu içildikten sonra, Kâbe kapısının eşiği öpülür. İmkân olursa içinde iki rekât namaz kılınıp duvarına yüz sürerek, Allah-u Zülcelâl'e hamd edip mağfiret dilenir. Tekbir ve tehlil getirilip Mültezem'e gelinir ve yüz ile göğüs Kâbe'nin duvarına sürülüp bolca dua edilir ve veda edilerek, Harem-i Şerif'ten ayrılık hüznü ile çıkılır.

Kaynak: Büyük İslâm İlmihali
Müellif: Seyda Muhammed Konyevi (k.s) Hazretleri